Млекото и неговиот состав (лактоза, белковини и масти)
Млекото е единствен производ кој во целост може да ги задоволи потребите на организмот и претставува основна храна за доенчињата, малите деца, болните и старите луѓе. Под поимот млеко се подразбира кравјо млеко, додека за сите останати млека треба да е потенцира неговото потекло: овчо, козјо, хумано итн.
Млекото во желудникот, под влијание на ензимите и хлороводородната киселина се згрутчува, притоа грушот од хуманото млеко поради помалиот процент на казеин, е многу помек за разлика од млекото на домашните животни. Хуманото млеко коагулра во вид на ситни снегулки и затоа процесот на варење е побрз и се одвива во потполност, додека грушот од домашните животни е покомпактен и составен од крупни делови кои тешко се достапни на ензимите од дигестивниот тракт.
Лактозата од млекото се разложува под дејство на ензими (лактази)на гликоза и галактоза, кои после се ресорбираат во организмот. Дел од лактозата доаѓа во дебелото црево каде под дејство на микроорганизми ферментира до млечна киселина, која се соединува со Са(калциумот) од храната и гради соли Са-лактати. Оваа сол лесно се ресорбира, со што произлегува дека лактозата ја стимулира и подобрува ресорпцијата на Са(калциумот) внесен со храната, што е од големо значење за исхраната на лугето, посебно децата. Создадената млечна киселина одржува одреден однос помеѓу млечно киселите и трулежните бактерии во цревата, кој е резултат на создавање на поволна рН за размножување на млечно киселите бактерии кои делуваат инхибиторно на трулежните бактерии. Некои млечно кисели бактерии имаат специфично антагонистичко дејство на извесни патогени бактерии. Утврдено е дека со додавање на лактоза може да се спречат пореметувањата во дигестивниот апарат предизвикани од патогени микроорганизми. Веројатно тоа е една од причинате што проливите почесто се јавуваат кај деца кој не се доени.
Кај хуманото млеко односот белковини и лактоза е 1:2.5, што се смета за
идеален однос кој може да ја одржува цревната микрофлора во нормална
рамнотежа. Поради тоа се препорачува при хранањето на децата со кравјо
млеко додавање на вода и лактоза, со што би се приближило до хуманото
млеко.
Белковините од млекото спаѓаат во групата на протеини кои го поттикнуваат растот и овозможуваат регенерација на организмот. Големата хранлива вредност на млекото меѓу другото се должи на биолошко полновредните белковини богати со есенцијални амино киселини. Во млекото има три вид белковини од кои најзастпен е казеинот со 3%, лактоалбумините со 0,5% и лактоглобулините 0,05%.
Главни компоненти на млечната маст се триглицеридите, а во помал процент се застапени стеролите, фофолипидите и сфинголипидите, додека масните киселини се појавуваат при ендогентската и микробиолошката липолиза. Млечната маст се карактеризиара со висока содржина на нижи масни киселини и тоа од 6-10% од вкупната количина масни киселини.
Ако на тоа се додадат и незаситените нижи масни киселини тој процент би
достигнал до 15%. Ниедна друга маст од растително и животинско потекло
не содржи ни приближно толку многу нижи масни киселини. Точката на
топење изнесува 31-360С, што значи дека млечните масти на телесна темперартуа се во течна состојба и со тоа се овозможува полесна ресорпција во дигестиниот тракт.
Сфинголипидите кои се присутни во млекото имаат важна улога во одржувањето на структурата на клеточната мембрана при што вршат заштита од микроорганизми, микробиолошки токсини и вируси. Други здравствените ефекти на сфинголипидите се следните:
• намалување, па дури и елиминирање на создавањето на канцерогени клетки во дебелото црево
• влијае врз транспортот и метаболизмот на холестеролот (хидролиза на ЛДЛ)
• имаат функција на секундарни информатори на факторот за раст (создавањето на сфингозин 1-фосфат го стимулира растот)
Друга карактеристика во млечната маст е присуството на транс масни
киселини и CLA (коњугирана линоленска киселина) во количина од 4% и 1,5% од вкупната количина млечна маст. Најновите истражувања покажале дека CLA:
• покажува сигнификантно заштитен ефект против туморгенезата,
• делува како антиоксидант
• влијание врз имуниот систем
• CLA e во тесна врска со растот и развојот (намалување на телесните масти и зголемување мускулното ткиво).
• позитивно влијание на развојот на артериосклерозата (ја намалува количината на ЛДЛ - холестеролот во крвта, како и нивото на триглицеридите)
Млекото спаѓа во храна со средна содржина на холестерол 12 до 21 мг%, посното сирење 5 мг%, обраното млеко 0,5 мг%, путер 190-270 мг%. Млекото служи како извор на есенцијални и полуесeнцијални микро и макроелементи. Особено езначајна високата концентрација на Cа (калциум) која се наоѓа во млекото во состојба која лесно се апсорбира. Содржината на бакар и железо е ниска па затоа децата овие минерали треба да ги внесувват преку друга храна. Млекото ги содржи следните витамини А, Д, Е, Б1, Б6, Б12 и пантоненска киселина, а содржи и многу ферменти, имуни тела и биоактивни компоненти.